Koronki – to one w tym roku wiodą prym na Jarmarku Jagiellońskim

Początki koronki mogą sięgać nawet starożytności. Ze względu na swoje piękno, zyskała popularność zarówno w europejskiej sztuce sakralnej, jak i świeckiej, dworskiej. Z czasem zaczęła pojawiać się także na wsiach – jako ozdoba domu, strojów odświętnych, a w niektórych regionach noszono ją nawet na co dzień. W pewnych miejscach dziewczęta uczyły się koronkarstwa w szkołach, później mamy i babcie dzieliły się wiedzą z córkami i wnuczkami, dając początek ośrodkom koronkarskim, które znamy dzisiaj.

- Pod wspólnym hasłem „koronka” kryje się wiele technik. Wśród nich znaleźć możemy nie tylko wyroby szydełkowe wykonywane różnymi rodzajami ściegów, ale także m.in. koronki klockowe czy czółenkowe. Każda z technik pozwala na uzyskanie innych efektów, które razem z regionalnym zróżnicowaniem wzornictwa czy zastosowań koronki, tworzą bogactwo polskich tradycji koronkarskich. Zobaczymy to wszystko podczas tegorocznego Jarmarku Jagiellońskiego – mówi Bartłomiej Drozd, koordynator programowy Jarmarku Jagiellońskiego w Lublinie.

Do Lublina przyjadą więc koronkarki z całej Polski, a także ze Słowacji i Litwy. Organizatorzy zapraszają osoby, które reprezentują dziedziny twórczości oparte o regionalne wzornictwo i techniki wykonania. Do takich osób z pewnością należy Eugenia Wieczorek (Jarocin), która zajmuje się wykonywaniem koronki czółenkowej, tak zwanej frywolitki, charakterystycznej dla Wielkopolski. Pierwsze umiejętności zdobywała pod okiem babci, a potem także jednej z rodowitych wielkopolskich koronkarek. Po pewnym czasie sama stała się instruktorką frywolitki, szkoląc kolejne osoby zainteresowane tą dziedziną. Od lat osiemdziesiątych nagradzana w licznych konkursach lokalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych. W 2013 r. otrzymała nagrodę im. Oskara Kolberga.

Warto będzie także zajrzeć na stoisko Czesławy Lewandowskiej (Ostrołęka), która reprezentuje tradycję Kurpi Zielonych. Koronką szydełkową wykonuje głównie serwety i elementy tradycyjnych kurpiowskich fartuchów. Wykonywania koronki nauczyła się jako kilkunastoletnia dziewczyna od swojej mamy i babci. Od 1997 roku należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Prawdziwe skarby znajdziemy też na stoisku Marioli Wojtas (Koniaków). Wykonywania koronki szydełkowej nauczyła ją mama, swoje umiejętności doskonaliła potem także u innych lokalnych twórczyń. Pani Mariola wykonuje koronkę przy użyciu nici bawełnianych i jedwabnych, sama komponuje wzory w oparciu o tradycję koniakowską. Wielokrotnie była laureatką Konkursu na Najładniejszą Koronkę Koniakowską.

Irena Sapiejka (Sieradz) zainteresowanie rękodziełem ludowym odziedziczyła po babci, cioci i mamie. Od najmłodszych lat miała możliwość obserwowania tradycji koronki szydełkowej. W pracach pani Sapiejki dominuje technika siatkowa i trzcinowa. Prowadzi warsztaty i pokazy dla różnych grup zainteresowanych. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Ciekawe prace zaprezentuje też Magdalena Cięciwa (Marcinkowice), która specjalizuje się w koronce klockowej wykonywanej według tradycji zakopiańskiej. Jej babcia zajmowała się koronkarstwem klockowym, jednak nie zdążyła przekazać umiejętności wnuczce. Pani Magdalena nauczyła się tej sztuki od twórczyń z Bobowej. Wykonuje serwety, obrusy, bieżniki, kołnierze, mankiety oraz tradycyjne gorsety i bluzki lachowskie. Jest laureatką nagród w Ogólnopolskim Konkursie Koronki Klockowej i Konkursie Twórczości Ludowej w Bukowinie Tatrzańskiej. Otrzymała nagrodę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, srebrny krzyż zasług Prezydenta RP.

Z polskich koronkarek warto też zwrócić uwagę na Teresę Buczyńską (Toruń), Lucynę Bytow (Koniaków) oraz Annę Karwacką-Kosińską (Biała Podlaska). Do Lublina ze swoimi pracami przyjadą także twórczynie ze Słowacji. Na szczególną uwagę zasługują Soňa Bezúchová (Banská Bystrica) Gabriela Kravcová (Banská Štiavnica), Darina Lichnerová (Modra) oraz Terézia Vitková (Bratysława). Wszystkie Panie zajmują się wykonywaniem koronki klockowej. Litewską koronkę reprezentować będą Ramutė Kraujaliene (Wilno) oraz Gitana Navickienė (Grigiskes).

Prezentacji na stoiskach Jarmarku Rękodzielniczego towarzyszyć będą pokazy i warsztaty, które pozwolą uczestnikom wejść w świat koronkarstwa i docenić kunszt, precyzję i długie godziny pracy ukryte w rękach prawdziwych mistrzyń tej sztuki. Uczestnicy Letniej Szkole Koronkarstwa będą mieli możliwość zapoznać się z jedną z pięciu tradycji koronkarskich, które rozwinęły się na terenie Polski. Prowadzące, doświadczone twórczynie ludowe, podczas czterodniowych zajęć podzielą się z uczestnikami warsztatów swoim doświadczeniem i umiejętnościami wyrobu koronek. Zapisy ruszą już na początku sierpnia. Koronkę będzie można studiować także podczas warsztatów z techniki teneryfowej przy stoisku Uniwersytetu Ludowego Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej, warsztatów z wykonywania koronki klockowej pod opieką Dariny Lichnerovej czy warsztatów koronki czółenkowej (frywolitki), które poprowadzi Teresa Buczyńska.

Temat przewodni Jarmarku Jagiellońskiego – koronka będzie także prezentowana na wystawach tematycznych prezentujących m.in. prace jednych z najlepszych koronkarek z Koniakowa. Jej Wysokość Koronka Koniakowska, bo taki tytuł nosi wystawa w Galerii Gardzienice przy ul. Grodzkiej 5a, przybliży szeroki wachlarz zastosowań koronki, od tych najbardziej tradycyjnych i archaicznych form, jakimi są czepce wykorzystywane w strojach regionalnych, przez serwety i obrusy, aż po współczesne ubrania czy biżuterię. Druga wystawa zatytułowana Letnia Szkoła Koronkarstwa – wystawa z badań terenowych, jest podsumowaniem przygotowań organizatorów Jarmarku Jagiellońskiego do koronkarskiej edycji festiwalu. Wystawę będzie można zobaczyć w krużgankach Klasztoru oo. Dominikanów przy ulicy Złotej 9.

Jarmark Jagielloński to miejsce i czas gdzie można spotkać wciąż żywą tradycję. Festiwal ten dotyczy bowiem kultury tradycyjnej, która przedstawiana jest na wielu płaszczyznach – od sztuki ludowej, poprzez muzykę, śpiew i taniec po zabawę, ludyczność powiązaną z nauką i edukacją. To trzydniowe spotkanie z tradycją bogate jest zarówno w formy źródłowe, jak i nawiązania do nich – kładąc nacisk na to, co autentyczne, nie zapomina także o potencjale współczesności. Zapraszani do Lublina artyści to nie tylko wiejscy twórcy ludowi, ale również młodzi ludzie, świadomie odbierający i czerpiący ze skarbnicy kultury tradycyjnej.

Stare Miasto w Lublinie w dniach 17-19 sierpnia 2018 po raz dwunasty wypełni tradycyjna muzyka, taniec i rzemiosło. Starannie wyselekcjonowana sztuka ludowa rzemieślników z Europy Środkowo-Wschodniej zachwyci przechodniów, którzy nie tylko będą mogli zobaczyć co wyszło spod rąk twórców, ale też nauczą się od nich tworzyć tradycyjne wzory i przedmioty codziennego użytku. Już wkrótce rozpocznie się Jarmark Jagielloński w Lublinie, trzydniowe święto tradycji i kultury ludowej w Polsce.

Cały program oraz szczegółowe informacje wkrótce będzie można znaleźć na stronie internetowej www.jarmarkjagiellonski.pl  

Na wszystkie wydarzenia wstęp bezpłatny.
Organizatorem Festiwalu są Warsztaty Kultury w Lublinie oraz Miasto Lublin.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Bartłomiej Drozd
fot. Marcin Pietrusza