Jeżozwierz - delikatny twardziel

We wrocławskim zoo mieszkają trzy dorosłe osobniki jeżozwierzy indyjskich. Są to dwie samice – 8-letnie Heidi i 5-letnia Ignasia, które przyszły na świat w Heidelbergu, oraz 10-letni samiec, urodzony w Polsce o imieniu Mniejszy. Mieszkają w starej części zoo, a ich sąsiadami są jelenie alfreda i latem flamingi. Czują się we wrocławskim ogrodzie bardzo dobrze i w zasadzie każdego roku rodzą młode. Tegoroczne maluchy to podwójne bliźniaki, które przyszły na świat 3 i 8 marca.

Jeżozwierze to bardzo ciekawe zwierzęta. Klasyfikuje się 15 gatunków, które zamieszkują Europę, Afrykę i Azję. Cechą charakterystyczną tych gryzoni są kolce, które powstały na skutek przekształcenia się sierści. Stanowią one bardzo skuteczny system obronny, przed którym największe drapieżniki mają respekt. Kiedy jeżozwierz czuje się bezpieczny kolce leżą wzdłuż jego ciała i jeśli ktoś jest odważny można go spróbować pogłaskać. W chwili niebezpieczeństwa broń zostaje użyta – jeżozwierz odwraca się tyłem, stawia kolce do góry, grzechocze nimi odstraszając napastnika i kiedy to nie skutkuje, atakuje tyłem lub bokiem ciała. Atak, jeśli jest skuteczny, to jest bardzo bolesny dla ofiary. Kolce są ostre na końcach, więc łatwo wchodzą w ciało. Dodatkowo na ich końcach znajdują się ząbki lub małe harpuny, które uniemożliwiają jego wyjęcie, więc zostaje w ciele ofiary. Rany tego typu, nawet jeśli kolec uda się usunąć z ciała, bardzo długo się goją. Dlatego na jeżozwierze nie polują nawet duże koty, a jeśli to robią, to rzadko i przypłacają to czasem nawet życiem. Na szczęcie, dla jeżozwierzy, kolce szybko odrastają.

Jak to się dzieje, że jeżozwierze nie mają kłopotów z noszeniem takiej zbroi na sobie? Otóż kolce są w środku puste, więc lekkie i różnej długości, co ułatwia skuteczny atak.

Wrocławskie jeżozwierze to Hystrix indica czyli jeżozwierze indyjskie. Ten gatunek zamieszkuje w naturze południowo-zachodnią Azję. Prowadzi nocny tryb życia, więc dni spędza w norach, które sam kopie. Jak na gryzonie, osiągają dość duże rozmiary - średnia długość ciała dorosłego osobnika to 80 cm, ogona 10 cm, zaś masa ciała sięga nawet 15 kg. Ma krępą budowę ciała, krótkie kończyny, a stopy szerokie zakończone ostrymi pazurami. U tego gatunku ciało ma kolor brunatny, a włosy wierzchniej części, przekształcone w kolce o długości do 30 cm, przechodzą z brunatnego lub czarnego w biały.

Jeżozwierz indyjski to gatunek, który dobrze przystosowuje się do różnych środowisk, najchętniej jednak wybiera skaliste zbocza gór. Żywi się głównie warzywami, korzonkami i zbożem, więc niemal wszędzie znajduje pożywienie.

Wyróżnia je dość ciekawy rytuał godowy. Najpierw samiec wykopuje ogromną norę, której wielkość ma zaimponować samicy. Następnie przechadza się przed samicą i potrząsa kolcami prezentując się z jak najlepszej strony, a przy okazji spryskuje samicę moczem, czyli swoimi perfumami. Jeśli samicę takie zabiegi przekonują, to wywija ogon i zasalania swoje kolce, by nie zranić samca podczas kopulacji. Młode rodzą się raz w roku – od jednego do czterech, po dość krótkiej, bo dwumiesięcznej ciąży. Przychodzą na świat z otwartymi oczami oraz miękkimi kolcami, które twardnieją w ciągu kilku tygodni.

W środowisku naturalnym średnia długość życia wynosi do 7 lat, natomiast w ogrodach zoologicznych jest to nawet 21 lat.

Gatunek ten uważany jest za powszechny w środowisku naturalnym, ale IUCN zwraca uwagę na stały spadek liczebności populacji dorosłych osobników oraz skrajne wahania subpopulacji. To pokazuje, że sytuacja jeżozwierzy indyjskich zmienia się i wkrótce mogą zostać uznane za zagrożone wyginięciem. Dlatego zaleca dalsze badania. Głównym zagrożeniem dla nich jest rozwój cywilizacji, czyli zanik siedlisk oraz polowania, ponieważ ich mięso jest cenione na lokalnym rynku.