Wieża Bismarcka w Raciborzu

Również raciborscy studenci, uczący się na wielu uniwersytetach, głównie we Wrocławiu, wysyłali petycje do władz regencji i miasta Raciborza w sprawie uczczenia wielkiego męża stanu.W samym mieście zaczęły powstawać stowarzyszenia Bismarcka, przede wszystkim przy szkołach, związkach sportowych, kulturowych i kombatanckich, nad którymi pieczę sprawowało Raciborskie Stowarzyszenie Bismarcka (Bismarck-Verein Ratibor).

Historia

W 1911 roku Raciborskie Stowarzyszenie Bismarcka wraz z inspektorem budowlanym Albachem zaproponowali budowę wieży w mieście, a ostatecznym miejscem, gdzie miała powstać wybrano podraciborskie Brzezie, ponieważ znajdowało się ono na wzniesieniu. Inicjatorzy budowy chcieli, by była widoczna zarówno dla mieszkańców jak i pasażerów, pociągów wyjeżdżających i przyjeżdżających do miasta.

Decyzja o budowie wieży zapadła 8 czerwca 1911 roku, a komitet budowy, który zawiązał się bardzo szybko, zaczął gromadzić środki finansowe, potrzebne do zrealizowania projektu. Zorganizowano wiele spotkań, wieczorów i balów, gdzie kwestowano na rzecz budowy raciborskiej wieży.

Projekt i kosztorys wieży został sporządzony przez mistrza budowlanego, radnego raciborskiej rady miejskiej Georga Lthga i raciborskiego architekta Brunona Woltera. Kamień węgielny położono 30 sierpnia 1912 roku, a wykonawcą projektu była firma budowlana Geogra Lthego. Całkowity koszt budowy wieży wynosił 18 000 marek. Budowa trwała 14 miesięcy.
 
18 października 1913 roku uroczyście otwarto wieżę. Było to wielkie niemieckie święto - rocznica zwycięstwa koalicji antynapoleońskiej w wielkiej bitwie narodów pod Lipskiem. Na uroczystość zaproszono 3 000 gości. Przybył, m.in. prezydent Regencji Górnośląskiej hrabia von Schwerin, nadprezydent Raciborza August Bernert, urzędnicy prowincjonalni z Wrocławia, urzędnicy magistratu i starostwa, przedstawiciele szkół i wielu instytucji, a także związków studenckich, kombatanckich i innych. Obecnych było wielu przedstawicieli cechów, m.in. krawców, szewców, hydraulików, kowali, lakierników, malarzy, cukierników, piekarzy, fryzjerów, którzy wystąpili w paradnych strojach, z cechowymi emblematami i chorągwiami. Po oficjalnym odsłonięciu wieży zorganizowano wiele przedstawień teatralnych, koncertów i przyjęć.

W lecie 1922 roku, w wyniku przeprowadzonego w 1921 roku Plebiscytu Górnośląskiego, Brzezie znalazło się na terytorium odrodzonego państwa polskiego. W lutym 1923 roku dokonano pierwszej próby wysadzenia wieży, lecz użyty materiał wybuchowy nie był w stanie jej zniszczyć. Władze polskie zaniechały kolejnych prób likwidacji obiektu i przemianowały budowlę na Wieżę Wolności. Trzy lata później, dzięki inicjatywie Związku Powstańców Polskich, powstał tu pomnik Bolesława Krzywoustego, a w byłej sali Bismarcka kaplica ku czci świętego Stanisława Kostki wg projektu S. Ligonia. W miejsce pruskiego orła wstawiono orła śląskiego, a napis Bismarck zastąpiono napisem Bolesławowi Chrobremu lud piastowski. W listopadzie 1926 roku dokonano otwarcia wieży. Władze miasta Racibórz wytoczyły proces powiatowi rybnickiemu, gdyż były właścicielem tego obiektu i domagały się przywrócenia stanu pierwotnego, jednak sąd 2 instancji w 1928 roku pozew oddalił.

W 1933 roku rozgorzał na nowo spór o wieżę między Polakami, a lokalnymi działaczami NSDAP, którzy domagali się odzyskania obiektu. W sierpniu 1933 roku zapadła decyzja o rozebraniu wieży, a 10 listopada 1933 roku została wysadzona w powietrze, prawdopodobnie przez polskich saperów.
 
Charakterystyka

Wieża miała solidne fundamenty, które zachowały się do dnia dzisiejszego. Konstrukcję wykonano z cegieł, które pokryto pasującymi do siebie blokami granitu. Podstawa była kwadratem o wymiarach 7x7 metrów. Wysokość wieży wynosiła 18 metrów. Na dole znajdowała się sala poświęcona pamięci kanclerza Bismarcka, z której prowadziły schody do zewnętrznej platformy. Znajdowała się na niej duża misa z żelaza, w której podczas specjalnych okazji zapalano płomień pamięci i hołdu. Nad wejściem znajdował się wykuty w granitowym bloku napis Bismarck, a na górze ściany frontowej znajdował się dwumetrowej wielkości pruski orzeł. Wokół wieży znajdował się park z klombami, trawnikami i ścieżkami do spacerów, który obsadzono młodymi świerkami.