Barokowa mitra z pasami biskupimi w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Złota, błyszcząca, bogato zdobiona ornamentalnym haftem trójkątna "czapka" - to mitra, ceremonialne nakrycie głowy wyższych dostojników kościelnych. Kompozycja mitry (zwanej także infułą) jest staranna, o czystym, precyzyjnym rysunku, wykonana przy użyciu bogatego repertuaru hafciarskich elementów. Zdobienia mają biżuteryjny charakter. Sposób wykonania haftów wskazuje na wpływy wschodnie, ormiańskie. Wykorzystanie motywu ikonograficznego - łączącego monogram IHS z sercem przebitym gwoździami oraz sposób zakomponowania liter a także haftowana data "1640" na pasach biskupich - sprawiają, iż obiekt jest ciekawy pod względem badawczym oraz unikatowy w swojej formie.

Występujący w mitrze herb Towarzystwa Jezusowego z motywem gwoździ przebijających serce stosowano powszechnie w XVII w., zastąpił półksiężyc z trzema gwiazdami. Ma swoje odniesienia w paramentach łączonych z Niderlandami. Obecnie godło zakonu jezuitów ogranicza się wyłącznie do trzech gwoździ, towarzyszących chrystogramowi. W Polsce zakon wywierał olbrzymi wpływ na życie kulturalne i edukację doby kontrreformacji. Jezuickich nauczycieli miał Jan II Kazimierz Waza, jezuiccy bracia towarzyszyli mu podczas francuskiego aresztu, z którego został uwolniony w lutym 1640, co ciekawe trzy lata później wstąpił do nowicjatu w jezuickim klasztorze we włoskim Loreto. Jego brat, kardynał Jan Albert Waza (zm. 1634), biskup krakowski i warmiński również był jezuitą. Z kolei, trzeci z braci Karol Ferdynand Waza, choć nie zdecydował się na przyjęcie święceń kapłańskich, w 1640 został biskupem ordynariuszem płockim.

Małgorzata Wróblewska Markiewicz
Olga Tuszyńska-Szczepaniak