Chrystus w Studni

Letnie wędrówki po kraju związane są ściśle ze zwiedzaniem małych miejscowości i wiosek, gdzie znajdują się niejednokrotnie perełki polskiej sztuki sakralnej. Małe, senne kościółki przesiąknięte zapachem kadzidła, czasu i ludzkich emocji wrośnięte w archaiczny rym trydenckiego katolicyzmu czarują swoim urokiem. Tajemniczość  i uśpiony, zakonserwowany, zatrzymany w ruchu, gdzieś w pół drogi od baroku czy gotyku do czasów współczesnych balet drewnianej sztuki.

Taka atmosfera przybliża nas do przeszłości, kiedy to rytm życia wyznaczany był przez dwór i plebanię zbliżało do siebie religijny i ludyczny sposób świętowania. Wachlarz pojęć i wyobrażeń religijnych, jaki towarzyszył ludności wiejskiej miał zazwyczaj dwojaki charakter: ten oficjalny, oparty na wiedzy katechizmowej oraz potocznej interpretacji obrzędów.
Choć Kościół zwalczał pozostałości pogańskie przeważnie jednak obrzędy i zwyczaje dające się pogodzić z dogmatami tolerował lub nawet łączył z obrzędowością religijną nadając im chrześcijański charakter.

Chłopi jednak nad wyraz często traktowanie w sposób magiczny rzeczy i praktyki pobożne, co wynikało z mankamentów w przekazywaniu ówczesnej teologii. Używano w duchu wiary i pobożności poświeconych przedmiotów, gromnic, wody soli owoców, chleba przeciw dolegliwością fizycznym lub w innych potrzebach doczesnych. Sentymentalne pieśni czy modlitwy były stssowane w celu wywołania spontanicznych uniesień. Bogate i barwne zwyczaje ludowe z domieszka znamion religijnych wpływały na sposób wyznawania wiary. W takiej oto atmosferze dane mi było zanurzyć się w położony w pobliżu Tanowa kościół parafialny we wsi Zbylitowska Góra.

Zbylitowska Góra należy do najstarszych parafii w Małopolsce. Wieś położona jest w odległości siedmiu km po południe od Tarnowa. Mniej więcej w połowie XII w. Powstała tu osada ludności, która wędrował wzdłuż brzegów rzeki Dunajec.
Pierwsza wzmianka o parafii  pochodzi z 1326 r. Obecny kościół został wzniesiony w 1464 r. z fundacji Mikołaja Zbylitowskiego. Do 1915 r. był to obiekt w części murowany i w części drewniany.

Jednym z unikatowych zabytków kościoła parafialnego jest Obraz pasyjny Chrystus w Studni, pochodzący z XV w. Najprawdopodobniej namalowany w XV temperą na drewnie. Wykonany przez przedstawiciele szkoły sądeckiej i stanowi jeden z najwcześniejszych w malarstwie polskim przedstawień tematu pasyjnego. Przedstawia on Zmartwychwstałego Jezusa, za którym stoją, Maria i Jan Chrzciciel, co stanowi typową średniowieczną kompozycją religijną. Centralnym motywem jest przedstawienie Matki Boskiej zamartwiającą się nad męką Jezusa. Obraz nawiązuje do tzw. Opłakiwania z Chomranic, które przedstawia rozpacz Matki Bożej zaraz po zdjęciu Ciała Chrystusa z krzyża.

"Forma obrazu zdradza wpływy sztuki włoskiego trecenta zarówno malarstwa toskańskiego jak i sieneńskiego, z delikatnym światłocieniem, charakteryzuje go wyszukany linearyzm umiejętność wyrażenia stanów duchowych, o znamiennej, statycznej ekspresji, opartej na spokojnym, pełnym wymowy i znaczenia geście czy postawie postaci" *(cyt)

W historii sztuki przyjmuje się, że obraz ten wywarł znamienny wpływ na tablicowe malarstwo w piętnastowiecznej Małopolsce. Dzieło chomranickie wywarło wpływ na malarstwo małopolskie. Prawdopodobnie autor dzieła miał swoją pracownię, zwaną w literaturze warsztatem Mistrza Opłakiwania.
 
Źródła wykorzystane:
Zbylitowska Góra - http://zbylitowska.info/
Kościół Średniowieczny - http://www.arekbednarczyk.republika.pl/szs.shtml
J. Kracik; Kościół Krakowski w Tysiącleciu
M. Walicki; Malarstwo Polskie