Staro-Wielkopolska moda, czyli stroje ludowe

Strój wielkopolskich Chazaków

Chazacy to niewielka grupa ludności zamieszkująca tereny na południe od Rawicza. Grupa ta reprezentuje pogranicze pomiędzy Wielkopolską a Śląskiem, obejmując swym zasięgiem zaledwie kilka wsi.

Mężczyźni ubierali się w płócienną koszulę z wykładanym kołnierzykiem, pod którym wiązano jedwabną chustkę. Na koszulę zakładali czarną kamizelę dwurzędową ze srebrnymi guzikami. Dół stroju stanowiły ciemne spodnie z nogawkami wpuszczonymi do butów z cholewami. Jako ubranie wierzchnie zakładano czarną lub ciemnogranatową sukmanę z drobnymi fałdami, o wykładanym kołnierzu. Na głowie noszono filcowy, czarny kapelusz z główką, przepasany białą lub czerwoną wstążką.

Kobiety przyodziewały się w płócienną koszulę ozdobioną koronkowymi obszyciami przy rękawach i dużą tiulową krezą z białymi haftami, do tego zakładano czerwone korale. Na podspódniki ubierano suknię składającą się ze stanika w jednolitym ciemnym kolorze doszytego do spódnicy. Suknia ta wykonana była z tkaniny wełnianej lub półwełnianej wykończonej zakładkami odpowiednią w kolorze tasiemką, do tego zakładały ozdobne szerokie, płócienne lub tiulowe fartuchy z białymi haftami. Nakrycie głowy mężatek stanowiło tiulowe haftowane czepce w kształcie kopki przewiązane nad obrzeżem z rysz jedwabnicą, czyli skręconą jedwabną chustą oraz wiązane pod brodę w kokardę z szarf. Panny natomiast nosiły na głowie wianki.

Stroje Bambrów poznańskich

Bambrzy, czyli niemieccy osadnicy przybyli do wsi pod Poznaniem, mieli także swój tradycyjny strój ludowy. Stopniowo jednak zaczął on przejmować elementy stroju miejskiego. To spowodowało, że męski strój bamberski zanikł już przed I wojną światową. Jednak z okresu XIX wieku strój Bambra składał się z: płóciennej koszuli z przypinanym sztywnym kołnierzykiem i zakładkami, sukiennej kamizelki w jaskrawych lub ciemnych kolorach, wysoko zapinanej, żółtych spodni sukiennych lub skórzanych, do których zakładało się buty z cholewami, jaki z rękawami i wykładanym kołnierzykiem z granatowego sukna, zapinanej na dwa rzędy metalowych guzików, później zamiast jaki noszono czamarę z szamerowaniami na przodzie lub surdut, czarnej wołoszki, czyli płaszcza z peleryną, natomiast zimą zakładano bekiesze – płaszcz podbity futrem, kapelusza z szerokim rondem i stożkowatą główką

Strój kobiecy prezentował się bardzo okazale, a składały się na niego: płócienna krótka koszulka z długimi rękawami i oszewką, zakładana pod kaftan w taki sposób, by wystawały koronkowe lub haftowane brzegi rękawów, sznurówka ubierana na koszulkę, długa, szeroka spódnica, takich spódnic zwykle zakładano kilka: watówkę - gruba i pikowana spódnica, flanelową, płócienną i wierzchnią tzw. dyrdok - na podszewce z wełny lub jedwabiu; zwyczajowo przyjęte było, ze kobieta miała co najmniej cztery rodzaje takich spódnic w różnych kolorach: biało-kremową w kwiatowy deseń, karmazynową, szmaragdową, szafirową, kaftan z bufiastymi rękawami, dopasowany w talii, zapinany na haftki, dobrany odpowiednio do koloru spódnicy, długi szeroki fartuch płócienny lub tiulowy z haftowanymi motywami roślinnymi, krezy, czyli fryzki - podobne gatunkowo i pod względem ozdób do fartuchów, zakładane na wierzch koło szyi, naramienne chustki krzyżowane na piersiach i wiązane w tyle. Strój dziewcząt dopełniał wysoki w formie diademu kornet ze sztucznych kwiatów, natomiast mężatki nosiły czepiec tiulowy o różnych kształtach przewiązany jedwabnicą i szarfami związywanymi pod brodą w dużą kokardę, szarfy lub wstążki zwisały w tyle. Na nogi ubierano białe lub czerwone pończochy i sznurowane do kostek trzewiki.

Obecnie stroje Bamberek zostały zrekonstruowane przez Towarzystwo Bambrów Poznańskich i są wykorzystywane podczas rozmaitych uroczystości.

Strój Międzyrzecko-babimojski

Tradycyjne stroje męskie w XIX i na początku XX wieku przejmowały elementy odzieży miejskiej, co spowodowało, że zatraciły swój pierwotny charakter. Męski strój około 1900 roku składał się z: płóciennej koszuli z wywijanym kołnierzykiem, płóciennych spodni z nogawkami, wpuszczanymi do butów z cholewami, czerwonej jaki wykonanej z sukna, czarnego filcowego kapelusza lub tzw. "poznanionki", czyli maciejówki, wcześniej natomiast zakładali niebiesko-granatową rogatywkę, czarnej sukmany z wykładanym kołnierzem i klapami, zapinanej na dwa rzędy guzików, w tyle marszczona i obszyta na brzegach czerwonym sznurkiem, w zimie noszono kożuchy.

Kobiety z tych terenów ubierały się następująco: koszulki o kroju poncho z krótkimi rękawami, czyli kabatki, spódnice zeszyte ze stanikiem tzw. szorce z opleckami, na koszulkę ubierano kaftan z rękawami, zwany kabotkiem lub polką, kaftan z reguły był z tego samego materiału co spódnica, kaftan ten miał oszewkę koło szyi, falbanę lub koronkę u dołu, a z przodu - symetrycznie rozłożone zakładki o ozdobnie naszyte guziki. Kobiety zakładały też kaszmirową chustę cygonkę z frędzlami, którą krzyżowały na piersiach i wiązały w tyle. Kobiece nakrycia głowy były różne ze względu na okazję i wiek kobiety, i tak oto odświętnym nakryciem głowy dziewcząt i kobiet były haftowane czepce tiulowe z szarfami lub wstążkami wiązanymi pod brodą w kokardę, dziewczęta nosiły czepce w kształcie talerzowatym, mężatki zaś - budki otoczonej ryszami z falującą w tyle krezą, czyli ogonkiem, druhny zakładały na głowę tzw. bukiety, czyli korony ze sztucznych kwiatów o kształcie podkowiastym, otaczały one głowę od ucha do ucha. Na nogi kobiety zakładały białe pończochy i sznurowane trzewiki.


Strój Szamotulski

Z początkiem XX wieku strój szamotulski zaczyna dość szybko się zmieniać i zanikać, przenosząc do współczesnych czasów tylko swe nowsze elementy.

Niegdyś mężczyźni nosili: płócienną koszulę typu poncho podłużną z wywijanym kołnierzykiem, pod którym to wiązano krajkę koloru czerwonego lub zieloną czy chabrową jedwabnicę, sukienny stebnowany gorsik z oszewką, zapinaną w tyle na karku, białe płócienne spodnie – takie ubierali młodzi, wełniane, farbowane na ciemno – u starszych wpuszczano do czarnych butów z cholewami, jakę z czerwonego sukna ze stojącym kołnierzem, wysoko zapinaną na duże metalowe guziki, czarny, długi do kolan sukienny kaftan bez rękawów z licznymi fałdami i metalowymi guzikami, zakładany na jakę, długą do kostek czarną katanę, podobną w kroju do kaftana – z wykładanym kołnierzem i klapami, katana ta była zawsze rozpięta, na głowie noszono wysoką barankową czapkę z rozciętym otokiem i z denkiem z czerwonego sukna, rogatywkę lub kapelusz.

Kobiecy strój szamotulski składał się z: płóciennej koszuli, do której przy szyi przypinano tiulową lub płócienną krezę, natomiast dziewczęta nosiły koszule o kroju typu poncho z rękawami zakończonymi falbanami z białymi haftami lub koronkami, błękitnej sznurówki bez rękawów i błękitnego fartucha, które zakładano do białej wierzchniej spódnicy, krótkiej jaczki z rękawami, którą zakładano na sznurówkę w chłodne dni, białej krezy z tiulu zakładanej koło szyi tzw. gorsik. Mężatki na głowie nosiły tiulowy czepiec z karbowanymi na otoku ryszami, wiązany pod brodą na dużą kokardę, dziewczęta natomiast zakładały czepce o talerzowatym kształcie. Zakładano trzewiki, początkowo w białe i czarne pasy, a później jednobarwne.

Strój Biskupiański

Mieszkańcy tych rejonów mogli poszczycić się dobrymi warunkami społeczno-gospodarczymi, co spowodowało, że mieli możliwość dobrowolnego kształtowania swoich ubiorów. Sytuacja ta spowodowała, że „moda” biskupiańska poddawała się rozmaitym wpływom. W związku z tym ze stroju męskiego zaczęły znikać pewne elementy, na przykład podszyte czerwonym suknem granatowe sukmany i szerokie pasy. Uwzględniając tę zmianę męski strój możemy opisać następująco: mężczyźni ubierali długie czarne wołoszki z wykładanym kołnierzem i klapami. Na głowę zakładali cylindryczne czarne filcowe kapelusze, do tego ubierano koszule z karczkiem oraz jedwabne chusty wiązane pod kołnierzykiem. Całość uzupełniała czarna kamizela i spodnie, a także czerwona lub amarantowa jaka.

Strój kobiecy wyglądał następująco: ubierano płócienną koszulę o przyramkowym kroju i zakończonymi falbaną rękawach, do tego koło szyi zakładano tiulową lub płócienną krezę, dla ozdoby zakładano sznurki paciorków, jako odzież dolną wkładano spódnik z sznurówką – suknię w jednolity kolorze, pod spód wkładając kilka podspódników, spódnicę przyozdabiano zapaską. Kobiety i dziewczęta zakładały na głowę bardzo wysokie i ozdobne czepce, mężatki obwiązywały je jedwabnicą lub zakrywały wzorzystą chustą z frędzlami, którą wiązały pod brodą tworząc tzw. budę. Na nogi zakładano sznurowane trzewiki oraz białe pończochy. Starsze kobiety nosiły granatowe sukienne kabaty z pelerynką i baskiną, układaną w tyle w liczne fałdy i zapinane na dwa rzędy guzików.