Spotkałem szczęśliwych kaskaderów i kaskaderki

Przykładem są pamiętne Tabory "Ogniem i mieczem' w wykonaniu krakowskiej Szkoły Kaskaderów "13".

Spotkałem nawet szczęśliwych kaskaderów i kaskaderki%u2026  

Zawód kaskadera można zdobyć praktykując na planie u Koordynatora Kaskadera Filmowego, tzw. stunt - makera. Można także próbować uczyć się w krakowskiej Szkole Kaskaderów %u201813", która powstała 1996 roku. Jej założycielami są Marek Sołek (dawniej aktor, obecnie znany koordynator kaskaderski, konsultant serialu W 11) i aktorka Magdalena Smoławska. Jako fotoreporter towarzyszyłem przez wiele lat występom ich uczniów, a potem także adeptom i grupie Marek Sołek Team podczas występów. Najbardziej zainteresowały mnie fotoreportersko kobiety kaskaderki.  

Damskie rodzynki  

W tym męskim zawodzie - kaskadera - jednak co rok zgłaszała się do nauki w szkole kaskaderów jakaś uzdolniona sportowo dziewczyna, niektóre miały kursy sztuk walk wschodu za sobą. Kobiety stanowią oczywiście zaledwie kilka procent absolwentów tej szkoły i mały odsetek wśród uprawiających ten zawód mężczyzn.  Ale było ich wystarczająco dużo na przestrzeni działalności krakowskiej Szkoły Kaskaderów, aby zapewnić obsadę kobiecych, głównych postaci, na przykład w wyreżyserowanym przez Marka Sołka widowisku kaskaderskim "Tabory Ogniem i mieczem", które wspominam z największym sentymentem. Bowiem adaptacje "Trylogii", to nie tylko filmy Jerzego Hoffmana, czy sztuka "Trylogia" w Starym Teatrze, ale także pamiętne kaskaderskie widowiska plenerowe, jakich dziś już brakuje.
Magdalena Smoławska wcieliła się w postać Kniahini Kurcewiczowej, w piękną Helenę Kurcewiczównę wcieliła się Kasia, Szczepańska a w postacie epizodyczne dziewczęta z klubów jeździeckich (na zdjęciach). Jako Zagłoba występował w tych widowiskach prezentowanych w malowniczych zakątkach Polski, takich jak wybrzeże Bałtyku, wyspa Wolin, kaskader Józef Kielar, a jako Michał Wołodyjowski Łukasz Lipiarz, obydwaj z Krakowa. "Też z sentymentem wspominam nasze jeździeckie treningi, np. wleczenia za koniem oraz jazdy na koniu i sceny aktorskie z Trylogii, a także udział w widowiskach westernowych na przykład w podbieszczadzkim Dynowie, czy Kadynach na północy Polski.

Obecnie jednak kierunek szkolenia w "13" uległ zmianie, mało się dziś kręci filmów z końmi. Być może powrócimy do koni, jeśli grupa kaskaderska Marka będzie pracowała na planie nowego filmu Jerzego Hoffmana "Bitwa Warszawska" - mówi Magdalena Smoławska Magdalena pełni także funkcję projektanta i kostiumografa widowisk historycznych. "Uczyłam wspólnie z Markiem dziewczyny, jak się nosi stroje z epoki, jak grać postać historyczną. Tworzyliśmy swoistą artystyczno - sportową rodzinę, w której także dziewczyny czuły się dobrze, ale przechodziły takie same twarde szkolenie kaskaderskie jak mężczyźni". 

Zamek kaskaderów. Czy powrócą Tabory?

Okazały budynek Szkoły Kaskaderów "13" i grupy kaskaderskiej Marka Sołka (zbudował go z własnych prywatnych środków) stoi na wzgórzu krakowskiej dzielnicy Kurdwanów przy ulicy Podgórki 18. Kilka kominków, kilkanaście pomieszczeń, spora sala gimnastyczna o wysokości 7 metrów. To zamek, prawie twierdza na wzgórzu, który zbudował Marek Sołek jako mieszkanie i miejsce ćwiczeń kaskaderskich. Dach umożliwia skoki kaskaderskie na materace z wysokości 10 metrów. Obiekt działa już 14 rok. Dziś to siedziba grupy kaskaderów filmowych - Markowi Sołkowi przyznano już status stunt - makera czyli koordynatora kaskaderskiego na planie.

Środki na jego utrzymanie przynosiły na początku jednak głównie pokazy kaskaderskie dla sponsorów, np. na otwarcie nowych stacji benzynowych, w kinach przed premierami filmowymi, widowiska plenerowe itp.
Tu powstał scenariusz widowiska kaskaderskiego wg trylogii Okocimskie Tabory %u201COgniem i mieczem" o milionowym budżecie, a założyciel szkoły Marek Solek przygotowywał 60 swoich indywidualnych występów na estradzie w koncertach Inwazji Mocy Radio RMF, grając rolę aktorsko - kaskaderską Jamesa Bonda. Jest jedynym polskim aktorem i kaskaderem, który grał Bonda! W 2009 roku w czasie festiwalu Pyromachina bił rekord świata skoku z wysokości ustalając wynik na 41 metrów.

Na plan filmu Hoffmana %u201COgniem i mieczem %u201C wychowankowie szkoły trafili już w 1998 roku. Krakowscy kaskaderzy pokazują się na żywo i w telewizji ( np. walki gladiatorskie i gangsterskie w programie %u201CMaryla Rodowicz Tour"). Sołek z ekipą, przy współpracy z Ryszardem Janikowskim i Krzysztofem Fusem, brał udział w realizacji kręconego w Warszawie nowego filmu ze Stevenem Seagalem, a Łukasz Lipiarz był kaskaderem pod kierunkiem Ryszarda Janikowskiego, w odcinku programu telewizyjnego "Druga twarz". W czasie wypraw do tropików, w tym do serca Afryki nakręcili filmy dokumentalne kamerą cyfrową.

Premiera filmu Ridleya Scotta %u201CGladiator" w krakowskim Barbakanie: krakowscy kaskaderzy w strojach gladiatorów dają pokazy walk, takie same na estradach kinowych oraz w plenerze. Premierę filmu o Bondzie w Cinema City Poland w Zakopiance w Krakowie - uświetnił pokaz walk w stylu Jamesa Bonda. Premiera Władcy pierścieni była okazją do inscenizacji całej sekwencji bitwy fantastycznych postaci jeźdźców i pieszych rycerzy.
W 2008 roku Marek Sołek debiutował jako reżyser i producent filmowy filmem "Dies Ire"("Dzień gniewu").
Filmografia jego i jego grupy jest dziś ogromna - zobaczcie na stronę oficjalną www.kaskaderzy.pl  

Treningi kaskaderów (wybrane elementy)

Skoki trenują w specjalnej okrągłej sali gimnastycznej. Zwykła codzienna gimnastyka - rozgrzewka to początek dnia kaskadera. W gmachu są wszelkie urządzenia, jakie spotkamy w profesjonalnej siłowni - drabinki i ściana do wspinaczek itp.

Skakali na materac z dachu z wysokości 8 metrów, potem z dachu samochodu. Skoki z wysokiego na 8 metrów dachu kończą się upadkiem na gruby materac. W powietrzu wykonują precyzyjną ilość obrotów, by spaść koziołkując na plecy. To już nie trick kaskaderski, lecz gimnastyczne wytrenowanie. Najtrudniej taki skok wykonać w tzw. parze (dwóch kaskaderów skacze równocześnie). Tylko taka sprawność pozwala uniknąć skręcenia karku lub połamania obojczyka.

Szermierka - potem całą grupą trenowali balet z szablami. Każdy szermierz musi zgrać swoje ruchy szablą z kolegami. Najpierw trenują w parach, potem w trójkach. Walka na trzy szable, z których jedną trzyma dziewczyna, jest bardzo malownicza i efektowna.

Akrobatyka i psychoatletyka.
Rzeczywiście najczęściej na planie filmowym kaskaderzy spadają z wysokości, skaczą z drzewa na jadącego konia, wykonują dziesiątki innych efektów specjalnych na umieszczone poza kadrem małe materace, na które muszą trafić. Nie da się tego zamarkować przy upadkach z pędzącego konia i ten wyczyn kończy się upadkiem na trawę lub piasek. Konie przewraca się już obecnie nie poprzez wywrócenie w najeździe na "wilcze doły", lecz poprzez tzw. "podsieczkę" skręcanie linek rzemieni przy nogach konia w czasie jazdy.

Pirotechnika
Stosuje się dziś często podczas występów kaskaderskich efekty z paleniem. Zwykły, nie wytrenowany człowiek łatwo wpada w panikę i odruchowo ucieka ( na planie wpadłby np. pod kopyta konia). Kaskader znosi więc stres psychiczny, odczuwa strach jak każdy człowiek, lecz umie go opanować. Na przykład kiedyś do tzw. efektu specjalnego palenia używano napalmu, który płonął na stroju ochronnym kaskadera w wysokiej temperaturze. Dziś dzięki specjalnym eterom i żelom o niskiej temperaturze palenia, płomień wygląda równie groźnie, choć w rzeczywistości pali się na ubraniu, a nawet na skórze pokrytej żelem.

Medytacje
Są różne sposoby opanowywania nerwów w takich kaskaderskich ewolucjach. Sołek oprócz normalnych codziennych ćwiczeń akrobatyczno - gimnastycznych oraz ćwiczeń oddechu, uprawiał medytacje w klasztorze kamedułów na Bielanach. %u201CSa to elementy tzw. psychoatletyki. Elementy agresji widoczne w czasie bójek wręcz są z kolei elementami gry aktorskiej , której również nauczamy adeptów w zawodzie kaskadera %u201C - mówi Marek Sołek.   Zresztą określeni ludzie, tak mężczyźni jak i kobiety, podejmujący ten zawód mają do niego odpowiednie predyspozycje psychofizyczne. Grupa wspólnie występujących kaskaderów powinna się dobrze rozumieć. "Myślę, że także prostu lubić siebie nawzajem. swoją pasję i trudny zawód, mieć żyłkę do włóczęgi i niebezpiecznej, romantycznej przygody.." Choć niewielu pozostaje w zawodzie, to wszyscy mówią, że nie żałują lat spędzonych w tej szkole; "Przeżyliśmy wspaniałą przygodę życia".

Ja też mogę powiedzieć: "To była jedna z największych fotoreporterskich przygód mojego życia, podczas której spotkałem nawet szczęśliwych kaskaderów i kaskaderki". tekst i zdj. Wiesław Adamik   Zestaw zdjęć uzupełniamy także kilka fotografii kaskaderek warszawskich na planie "Quo vadis" i "Starej baśni' w grupie kaskaderskiej Lecha Adamowskiego, stunt - makera "Ogniem i mieczem'. "Quo vadis' i "Starej baśni".