Stare koła, wozy i chomąta – gdzie podziwiać, jak kupować i dbać?

W Polsce obowiązują dwa główne spojrzenia na zabytki kultury chłopskiej czy rolniczej. Pierwsza grupa Polaków zna je z rodzinnych szop czy stodół i nie uważa ich za coś cennego. Druga grupa mieszka w mieście i docenia piękno tych przedmiotów, ale zupełnie nie ma do nich dostępu. Na szczęście coraz więcej mieszkańców wsi i miast zaczyna doceniać takie przedmioty i ratować je od zapomnienia.

Zabytkowe koła i wozy - tylko w skansenie?

Mieszkańcy miasta mogą mieć wrażenie, że takie zabytki są niezwykle drogie, rzadkie i dostępne tylko w skansenie. W praktyce jednak wystarczy spędzić kilka dni w agroturystyce z dala od miasta i rozejrzeć się po okolicy, by móc tanio kupić zabytkową kosę czy krosna. Czasem wręcz takie przedmioty leżą w trawie lub niszczeją w ruinach. Pełne są ich również serwisy aukcyjne.
Czasami da się tam trafić okazję cenową. Innym razem rzeczy są droższe, choć niekiedy już po odpowiedniej konserwacji (np. pięknie malowane, drewniane skrzynie posagowe). Jeśli rzecz jest odzyskana ze starej stodoły lub okazyjnie kupiona, trzeba o nią zadbać samemu.

Jak dbać o swoje drewniane zabytki?

Odnawianie starych przedmiotów z drewna czy metalu może przerodzić się w hobby. Poza tym jest po prostu nieodzowne, jeśli nie chcemy, by przedmioty zniszczały. Poniżej krótki przewodnik krok po kroku po renowacji starych elementów przy pomocy farby podkładowej do drewna czy metalu:

• delikatnie umyj rzecz. Jeśli jest mała, możesz ją zamoczyć w ciepłej wodzie z mydłem, by usunąć brud. Użyj miękkiej szmatki, nie szoruj. Pozostaw do całkowitego wyschnięcia.
• Oceń stan przedmiotu - czasem po usunięciu brudu okazuje się, że rzecz jest całkowicie spróchniała, a grunt do drewna już niewiele tu pomoże.
• Przedmioty w dobrym stanie pokryj gruntem do drewna lub farbą podkładową do drewna.

https://www.dekoratorium.pl/pl/Produkty/Emalie-i-spraye/Emalie-gruntujace/c/b2c-emalie-gruntujace

• Jeśli rzecz jest mocno zniszczona, może być trudno ją pomalować - kolor nie będzie się trzymał. W takim wypadku nasącz ją tylko olejem lnianym lub specjalnym olejem do drewna. To zabezpiecza przed dalszym niszczeniem i nadaje głębokiego koloru.
• Elementy metalowe też możesz zabezpieczyć farbą podkładową do metalu. Rdzę spróbuj usunąć druciakiem. Miejsca zardzewiałe, których nie da się oczyścić, zamiast farbą podkładową do metalu potraktuj preparatem na rdzę - dopiero na to nałóż RAFIL Farba Chlorokauczukowa Do Gruntowania. 

Stara maselnica, zabytkowy hebel - czy to legalne?

W Polsce obostrzenia dotyczące zabytków są dość restrykcyjne. Zakładają np. że nie można szukać czegokolwiek w ziemi bez zgłoszenia tego zamiaru konserwatorowi, a każde znalezisko najpierw należy zgłosić do muzeum. Na szczęście większość starych kół od wozu, maselnic czy sit ma nie więcej niż 100 lat. Dodatkowo są to przedmioty na tyle powszechne, a na wsi niekiedy wręcz nadal używane, że nie stanowią obiektu zainteresowania konserwatora zabytków.

Można nawet zaobserwować, że dla wielu Polaków ich pozbycie się to kwestia podniesienia prestiżu - zrównują z ziemią szopę z narzędziami po dziadku, by postawić w tym miejscu nową, betonową stodołę. Na szczęście coraz więcej osób stawia sobie za cel ocalenie od zapomnienia tych zabytków świadczących o ciekawej, ludowej historii Polski.