Skarby Średniowieczne Wielkopolski w Wągrowcu

Odkrywanie skarbów jest odwiecznym marzeniem większości ludzi. Świadczą o tym liczne legendy, baśnie, jak i literatura przygodowa czy film. W roku 2010 w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy prezentowano cieszącą się dużym zainteresowaniem wystawę "Skarby Średniowieczne Wielkopolski". Można było na niej podziwiać ponad 2000 sztuk monet i biżuterii z około 20 polskich muzeów i instytucji naukowych, w których zdeponowano skarby wielkopolskie. W związku z przyciągającą uwagę tematyką wystawy postanowiono zaprezentować ją w formie planszowej. Przedstawia ona depozyty powierzane ziemi od X do XV wieku, obejmując terytorium Wielkopolski z Kujawami oraz Ziemią Lubuską, czyli z terenów historycznej Wielkopolski. Pochodzi stąd nieporównywalnie więcej skarbów niż z o wiele bardziej rozwiniętej Europy Zachodniej, Bizancjum czy terytoriów arabskich.

Zawartość skarbów zmienia się wraz z upływem czasu, jednak zawsze znajdują się w nich monety uzupełnione z  reguły innymi postaciami srebra. W najwcześniejszych zespołach odkrytych na terenie Wielkopolski (X w.) mamy do czynienia z importowanymi monetami arabskimi przede wszystkim w postaci połówek i ćwiartek, dopełnianych biżuterią srebrną kompletną oraz w postaci złomu. W depozytach z przełomu X i XI wieku ulega zmianie relacja między dirhemami w postaci ułamków na korzyść całych monet zachodnioeuropejskich. W skarbach z pełnego średniowiecza (XIII-XV w.) nie spotyka się już dirhemów i monet bizantyńskich ani filigranowej i masywnej biżuterii, lecz monety rodzime (głównie książąt dzielnicowych) i pochodzące z mennic naszych sąsiadów (głównie czeskich, krzyżackich i brandenburskich), a wyjątkiem są monety czy ozdoby docierające z dalszych stron świata.

Ciekawszym znaleziskiem jest depozyt odkryty w palatium na Ostrowie Lednickim, dostarczający unikatowego, a zarazem bogatego zespołu monet, tzw. kwartników śląskich. Równie interesujący jest skarb z Poznania, zawierający, obok tysięcy groszy praskich (głównej waluty czternasto- i piętnastowiecznej Europy Środkowej), jeden egzemplarz grosza krakowskiego Kazimierza III Wielkiego. Dominującym składnikiem zespołów monetarnych z 2. połowy XIV i XV wieku są półgrosze i denary jagiellońskie, dzięki którym skaby późnośredniowieczne zbliżają się niekiedy swą wielkością do największych zespołów z X i XI wieku. Należy pamiętać, że równie ciekawym elementem większości skarbów są naczynia stanowiące zabezpieczenia cennych depozytów. Skarbami odmiennego rodzaju są obecnie często odkrywane znaleziska grobowe. Niekiedy dostarczają one szczególnie pięknych przykładów monet i biżuterii. Zalicza się do nich m.in. bogato ornamentowana kaptorga z Bodzi, naszyjnik z kaptorg z Dziekanowic czy bransoleta z Giecza, a także grosz turoński Filipa IV Pięknego, pozyskany podczas badań w Łeknie.

Wystawie planszowej, przygotowanej przez Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, towarzyszą zabytki pochodzące ze zbiorów Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w postaci części skarbów z Ostrowa Lednickiego i Imielna oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza – fragment skarbu z Łekna. Zaprezentowane również zostaną kopie wczesnośredniowiecznej biżuterii.

Otwarciu wystawy towarzyszyć będzie prelekcja kuratora wystawy  - Arkadiusza Tabaki „Znaleziska skarbów i monet z Ostrowa Lednickiego i okolicy”.